(Θεολογικό σχόλιο στην Κυριακή της Σταυροπροσκυνήσεως)
ΛΑΜΠΡΟΥ Κ. ΣΚΟΝΤΖΟΥ Θεολόγου – Καθηγητού
Φθάσαμε, με τη χάρη του Θεού, στην Γ΄ Κυριακή των Νηστειών, στην Κυριακή της Σταυροπροσκυνήσεως, κατά την οποία προβάλλεται ο Τίμιος Σταυρός για προσκύνηση, για να αντλήσουμε από αυτόν δύναμη, να συνεχίσουμε ως την Ανάσταση, τον πνευματικό μας αγώνα. Να συνέρθουμε από την κόπωση των προηγούμενων ημερών και να αντικρούσουμε νικηφόρα τις λυσσώδεις επιθέσεις του διαβόλου εναντίον μας αυτή την ιερή περίοδο, ο οποίος πασχίζει να μας ματαιώσει τον αγώνα μας. Κι αυτό διότι, ο Τίμιος Σταυρός είναι το μεγάλο μας όπλο κατά του διαβόλου και των παγίδων του. Είναι το μεγάλο τρόπαιο νίκης κατά των αντιθέων δυνάμεων και η παρηγοριά κάθε πονεμένου.
Ο Σταυρός του Κυρίου αποτελεί για τη χριστιανική μας πίστη, κορυφαίο σύμβολο θυσίας και αγιασμού. Ο Σταυρός μαζί με την Ανάσταση λειτουργούν ως δυο βασικοί άξονες πάνω στους οποίους κινείται η ζωή των πιστών Χριστιανών. Η Ανάσταση έπεται του Σταυρού και προϋποθέτει το Σταυρό και ο Σταυρός προμηνύει την Ανάσταση. Χωρίς Σταυρό δεν γίνεται Ανάσταση. Πάνω σε αυτές τις αρχές στηρίζεται η Θεολογία του Σταυρού και η σπουδαία σημασία της για τη ζωή της Εκκλησίας.
Ο μέγας απόστολος των Εθνών Παύλος, ο κατ’ εξοχήν θεολόγος του Σταυρού, τονίζει συχνά στις θεόπνευστες επιστολές του ότι ο Σταυρός του Χριστού είναι γι’ αυτόν καύχηση. «Εμοί δε μη γένοιτο καυχάσθαι ει μη εν τω σταυρώ του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού» (Γαλ.6,13), διότι «ο λόγος γαρ ο του σταυρού τοις μεν απολλυμένοις μωρία εστί τοις δε σωζομένοις ημίν δύναμις Θεού εστι» (Α΄ Κορ.1,17). Ο Κύριος της δόξης «υπό χειρών ανόμων» καρφώθηκε επάνω στο ξύλο του Σταυρού, για να υποστεί το επώδυνο μαρτύριο της σταυρώσεως και να πεθάνει ως αίσχιστος κακούργος. Αλλά όμως η ανθρώπινη αυτή κακουργία, εξ αιτίας της άμετρης θείας αγάπης, λειτούργησε ευεργετικά για το θεοκτόνο ανθρώπινο γένος.
Σύμφωνα με την υψηλή θεολογία του ουρανοβάμονος Παύλου ο Σταυρός του Χριστού, από ατιμωτικό και φρικτό φονικό όργανο θανατώσεως των κακούργων ανθρώπων, μετεβλήθη, μετά το σταυρικό θάνατο του Κυρίου, σύμβολο σωτηρίας, μέσο συμφιλίωσης με το Θεό και πηγή αγιασμού. Η ανθρώπινη κακία έδωσε στο Θεό πόνο και θάνατο δια του ξύλου του Σταυρού, η θεία ανεξικακία και άκρα φιλανθρωπία, έδωσε, αντίθετα, στο δήμιό Του αγάπη και λύτρωση! Η δύναμη λοιπόν του Σταυρού έγκειται στην ακένωτη αγάπη του Θεού, η οποία διοχετεύεται πλέον στην ανθρωπότητα και σε ολόκληρη τη δημιουργία μέσω του Σταυρού.
Για να μπορεί όμως ο άνθρωπος να λάβει τον θείο αγιασμό μέσω του Σταυρού είναι απαραίτητο να πιστέψει στο Λυτρωτή Χριστό και στην σταυρική απολυτρωτική Του Θυσία και να σταυρώσει και αυτός τον εαυτό του, όπως και ο Χριστός, να συσταυρωθεί μαζί Του, όχι βέβαια κυριολεκτικά όπως κάνουν κάποιοι παπικοί, που κάθε χρόνο τη Μ. Παρασκευή, οι οποίοι σταυρώνονται σε ξύλο σταυρού, αλλά να σταυρώσει, όχι το σώμα του, αλλά τον αμαρτωλό και κακό εαυτό του, «ταις του βίου ηδοναίς», όπως προτρέπει ο ιερός υμνογράφος της Μ. Εβδομάδος, «ίνα και συζήσωμεν αυτώ (τω Χριστώ)».
Πρέπει να επισημάνουμε εδώ την φανερή αποστροφή, ακόμα και την έχθρα προς τον Σταυρό του Χριστού, πολλών αιρετικών χριστιανικών ομάδων. Στο σύνολό του, λοιπόν, ο προτεσταντικός κόσμος δεν αποδίδει καμιά τιμή στο Σταυρό. Είναι γνωστό πως οι προτεστάντες δεν κάνουν το σημείο του Σταυρού και χρησιμοποιούν αυτόν μόνο ως διακοσμητικό στοιχείο! Οι Μάρτυρες του Ιεχωβά μάλιστα, χειρότερα από αυτούς, μάχονται με λύσσα το σημείο του Σταυρού, χαρακτηρίζοντάς το ως
ειδωλολατρικό σύμβολο, παρά το γεγονός ότι αποτελούσε για περισσότερα από εβδομήντα χρόνια το λογότυπο του περιοδικού τους! Δεν προφέρουν καν το όνομα Σταυρός και άντ’ αυτού τον ονομάζουν «πάσαλο». Στην Καινή Διαθήκη έχουν αντικαταστήσει την λέξη Σταυρός με τη λέξη «ξύλο», σε αντίθεση με τον απόστολο Παύλο, ο οποίος καυχιέται για τον Σταυρό του Κυρίου (Ρω.6,13)!
Εμείς οι Ορθόδοξοι, που διατηρούμε ανόθευτη τη χριστιανική διδασκαλία, προσκυνούμε τον τίμιο Σταυρό και αντλούμε από αυτόν δύναμη και αγιασμό. Κάθε χρόνο, εκτός από τις πολλές εορτές προσκύνησης του Σταυρού του Κυρίου, τον προσκυνούμε και την Κυριακή της Σταυροπροσκυνήσεως, για να λάβουμε, όπως προαναφέραμε, δύναμη στον πνευματικό μας αγώνα αυτή την ιερή περίοδο.
Ο άγιος Κύριλλος Ιεροσολύμων έγραψε τα εξής σημαντικά για την δύναμη του Τιμίου και Ζωοποιού: «Το σημείο του Σταυρού είναι μεγάλη ασφάλεια. Δεν απαιτεί καμιά δαπάνη και για τούτο είναι προσιτό και στους φτωχούς. Δεν είναι κόπος ούτε για τους αρρώστους, επειδή η Χάρη είναι από το Θεό και είναι σημάδι των πιστών και φόβος για τους δαίμονες. Διότι πάνω στο Σταυρό, κατανίκησε τους δαίμονες, τους διαπόμπευσε, ολοφάνερα τους κατεξευτέλισε. Όταν, λοιπόν, δουν το Σταυρό, έρχεται στο νου τους ο Εσταυρωμένος. Φοβούνται Αυτόν, που σύντριψε τις κεφαλές του νοητού δράκοντα».
Ο ιερός Χρυσόστομος μας προτρέπει: «Σχημάτισε στο μέτωπό σου το σημείο του Σταυρού και τότε δεν θα μπορέσει να σε βλάψει, σε τίποτε ο Διάβολος. Με την δύναμη του Σταυρού, έπαψαν πλέον οι δαίμονες να είναι φοβεροί και έγιναν ευκολοκαταφρόνητοι και δι’ αυτού, κατανικήθηκε και εξαφανίστηκε ο θάνατος και ταυτόχρονα έπαψε ο θάνατος να είναι θάνατος, αλλά ύπνος. O Σταυρός είναι το τρόπαιο νίκης εναντίον των δαιμόνων, είναι η μάχαιρα κατά της αμαρτίας, το ξίφος με το οποίο ο Xριστός κέντησε το φίδι. O Σταυρός που είναι το θέλημα του Πατέρα, η δόξα του Mονογενούς, το αγαλλίαμα του Πνεύματος, το κόσμημα των αγγέλων, η ασφάλεια της Eκκλησίας, το καύχημα του Παύλου, το τείχος των Αγίων, το φως όλης της οικουμένης».
Ο άγιος Γερμανός, Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως, εγκωμιάζοντας τον Τίμιο Σταυρό, ο οποίος προβάλλεται για προσκύνηση, τον ονομάζει «βασιλική κλίνη». Κλίνη, πάνω στην οποία αναπαύθηκε ο Υιός και Λόγος του Θεού, ο Κύριός μας Ιησούς Χριστός, κατά τη φρικτή θυσία του Γολγοθά.
Η κατάνυξη και η χαρμολύπη της Μ. Τεσσαρακοστής και ιδιαίτερα η βίωση των Αγίων και Αχράντων Παθών του Χριστού μας, μπορούν να μας δώσουν την πραγματική χαρά της Αναστάσεως. Αυτό μας κάνει να υπομένουμε με καρτερία και υπομονή τα προβλήματα της ζωής, δηλαδή να υπομένουμε τον προσωπικό μας σταυρό (Ματθ.16,24), ελπίζοντας εξάπαντος στην επερχόμενη ανάσταση, μεταφορικά και κυριολεκτικά. Αυτή η ακράδαντη πίστη μας δίνει δύναμη και μας κάνει να αντιμετωπίζουμε τη ζωή με αισιοδοξία, σε αντίθεση με την παποπροτεστατική Δύση, η οποία ζητά εναγωνίως την ευδαιμονία χωρίς τη θυσία, δηλαδή ζητά την ανάσταση χωρίς το σταυρό. Γι’ αυτό και δεν μπορεί να τη συναντήσει πουθενά. Η ελληνορθόδοξη παράδοσή μας έχει ως βάση την παύλειο αρχή: «ει δε απεθάνομεν συν Χριστώ, πιστεύομεν ότι και συζήσομεν αυτώ, ειδότες ότι Χριστός εγερθείς εκ νεκρών ουκέτι αποθνήσκει, θάνατος αυτού ουκέτι κυριεύει» (Ρωμ.6,8-9). Αυτό μας κάνει να ξεχωρίζουμε από την αιρετική Δύση, η οποία όζει από απαισιοδοξία, εξαιτίας του πνευματικού της θανάτου, μη έχοντας ελπίδα αναστάσεως, διότι δεν πιστεύει στη δύναμη του Σταυρού του Χριστού και δεν έχει την ταπεινή διάθεση να συσταυρωθεί μαζί Του, για να μπορέσει έτσι να συναναστηθεί με Αυτόν. Η Ορθοδοξία μας είναι η Εκκλησία του Σταυρού γι’ αυτό
βιώνει και ζει αδιάκοπα την ανείπωτη χαρά της Αναστάσεως, ως η πραγματική και μοναδική Εκκλησία της Αναστάσεως.
Ο Χριστός μας καλεί, με την ανάγνωση του Ευαγγελίου της Κυριακής της Σταυροπροσκυνήσεως, να αναλάβουμε τον προσωπικό μας σταυρό και να Τον ακολουθήσουμε. Ο δικός μας σταυρός είναι η προσωπική μας υποχρέωση, ο αγώνας
μας, να αποβάλλουμε από μέσα μας το κακό και την αμαρτία. Να κόψουμε τα πάθη μας. Να πολεμήσουμε το κακό όπου και αν βρίσκεται. Να εναντιωθούμε στο διάβολο, ο οποίος βρίσκεται δίπλα μας και προσπαθεί να μας παρασύρει στην αμαρτία, για να μας καταστρέψει. Να αποκολληθούμε από το βούρκο των αμαρτωλών έξεων και να στολιστούμε με αρετές. Να τρανώσουμε την πίστη μας στο Χριστό και να αποβάλλουμε από μέσα μας τα ολέθρια σπέρματα και ζιζάνια της απιστίας, τα οποία μας σπέρνει ο σατανάς. Να ζήσουμε βίο ενάρετο, προσαρμόζοντας τη ζωή μας στο μεγάλο πρότυπο, το Χριστό μας.
Να δούμε τους συνανθρώπους μας ως αδελφούς μας και να πάψουμε να τους θεωρούμε εχθρούς μας και αντίζηλους. Να σταματήσουμε κάθε εχθρική διάθεση προς τον οποιοδήποτε θεωρούμε εχθρό μας, ό, τι κακό και αν μας προξένησε, και να συμφιλιωθούμε μαζί του. Να κάνουμε πράξη την αγάπη προς αυτούς, με έργα φιλανθρωπίας, έχοντας την βεβαιότητα πως ό, τι προσφέρουμε στον αναξιοπαθούντα συνάνθρωπό μας το προσφέρουμε στο Χριστό.
Να εντάξουμε στην προσωπική μας σταυρική πορεία, την συνειδητή εκκλησιαστική μας ζωή. Να εκκλησιαζόμαστε ανελλιπώς. Να βρισκόμαστε συνεχώς σε κατάσταση μετάνοιας, να εξομολογούμαστε, να κοινωνάμε τακτικά το Σώμα και το Αίμα του Κυρίου. Και τέλος καλούμαστε να ομολογούμε ευθαρσώς το Θεό σε κάθε μας λόγο, οπουδήποτε βρισκόμαστε. Να δηλώνουμε την ορθόδοξη πίστη μας, ως την μόνη σώζουσα πίστη, για να έχουμε την ελπίδα ότι, όπως ομολογούμε το Χριστό μας, έτσι θα μας ομολογήσει και Εκείνος, ενώπιον του Ουράνιου Πατέρα μας!
Μπορεί να μας φαίνεται βαρύς αυτός ο σταυρός, αλλά δεν είναι. Είναι χρηστός, εύχρηστος, ελαφρός, όπως μας διαβεβαίωσε ο Κύριός μας. Αυτός με τη λυτρωτική Του χάρη τον κάνει ανάλαφρο και την σταυρική μας πορεία ευχάριστη. Μας καλεί: Ελάτε κοντά μου όλοι οι κουρασμένοι και βαρυφορτωμένοι από το άχθος της αμαρτίας, από τα προβλήματα και τα βάσανα της ζωής και Εγώ θα σας αναπαύσω. Μπείτε στο δικό μου ζυγό, βαδίστε στη δική μου πορεία, παραδειγματιστείτε από τη δική μου πραότητα και ταπεινή και καταδεκτική καρδιά, η οποία φλέγεται από αγάπη για σας και βρείτε πραγματική και μόνιμη ανάπαυση στις κουρασμένες και ταλαιπωρημένες ψυχές σας. Εγώ θα κάνω ελαφρό και εύχρηστο το σταυρικό φορτίο της ζωής μας! Τέτοια παρηγορητικά λόγια αγάπης και συμπόνιας προς τον ταλαιπωρημένο άνθρωπο δεν ξεστόμισε ποτέ κανένας ιδρυτής θρησκείας, φιλόσοφος, κοινωνικός αναμορφωτής. Τα διακήρυξε ο μόνος πραγματικός φιλάνθρωπος, ο Ενανθρωπήσας Θεός μας, ο Κύριός μας και Λυτρωτής μας Χριστός. Εμείς δεν έχουμε παρά να αποδεχτούμε την πρόσκληση της σωτηρίας μας, να Του πούμε το μεγάλο και αποφασιστικό, Ναι! Να Του παραδοθούμε ψυχή τε και σώματι, να ανήκουμε μόνο σ’ Αυτόν. Να αλλάξουμε πορεία στη ζωή μας.
Το κατανυκτικό κλίμα της Αγίας και Μεγάλης Τεσσαρακοστής μπορεί να μας βοηθήσει να πραγματοποιήσουμε αυτό το μεγάλο άλμα μας, από τους κακοτράχαλους και σκοτεινούς δρόμους της αμαρτίας, οι οποίοι οδηγούν στη φθορά και το θάνατο, στο ολόφωτο δρόμο της σωτηρίας, στην ένωσή μας με το Σωτήρα μας Χριστό, στην ουράνια βασιλεία του Θεού, στην αιώνια ζωή και μακαριότητα. Και κάτι τελευταίο και σημαντικό: να βάλλουμε το Σταυρό στη ζωή μας. Να Θωρακιστούμε με αυτόν. Να κάνουμε το σημείο του σταυρού, όταν σηκωνόμαστε από το κρεβάτι μας, όταν
τρώμε, όταν φεύγουμε από το σπίτι και σταυρώνουμε την πόρτα, όταν περνάμε μπροστά από εκκλησία. Όταν ακούμε κάτι καλό ή κακό. Όταν πάμε για ύπνο το βράδυ. Να Φοράμε πάντα επάνω μας σταυρό. Διότι «Χριστιανός χωρίς το σημείο του Σταυρού, μοιάζει με στρατιώτη χωρίς όπλο», όπως μας βεβαιώνει ο άγιος Θεοφάνης ο Έγκλειστος!
Την Κυριακή της Σταυροπροσκυνήσεως, η Αγία μας Εκκλησία μας καλεί να προσκυνήσουμε τον Τίμιο Σταυρό, για να πάρουμε δύναμη και κουράγιο, να συνεχίσουμε μέχρι το τέλος τον πνευματικό μας αγώνα. Να τρέψουμε σε άτακτη φυγή τον αντίδικό μας διάβολο, ο οποίος πασχίζει να μας πάρει με το μέρος του και να μας αποσπάσει από το Θεό. Να καταλάβουμε ότι το πραγματικό μας συμφέρον είναι να είμαστε με το Θεό, έστω και αν μας φαίνεται δύσκολη αυτή η σχέση, παρά με τον πλάνο, ο οποίος μας ωραιοποιεί την αμαρτία, για να μας παρασύρει στον όλεθρο. Ας σπεύσουμε λοιπόν να γονατίσουμε μπροστά στο υπέρτατο και σωτήριο αυτό σύμβολο της Εκκλησίας μας, για να λάβουμε τη χάρη του Θεού και τη δύναμη να συνεχίσουμε τον πνευματικό μας αγώνα, φθάνοντας καθαρμένοι και αγιασμένοι στο Άγιο Πάσχα, να βιώσουμε οντολογικά το μέγα και κοσμοσωτήριο γεγονός της Θείας Εγέρσεως, την κατάργηση του θανάτου και την ελπίδα της δικής μας αναστάσεως!
ΤΙΜΙΟΣ ΣΤΑΥΡΟΣ: «ΟΠΛΟΝ ΑΚΑΤΑΓΩΝΙΣΤΟΝ, ΚΡΑΤΑΙΩΜΑ ΑΡΡΗΚΤΟΝ»!
(Θεολογικό σχόλιο στην Κυριακή της Σταυροπροσκυνήσεως)
ΛΑΜΠΡΟΥ Κ. ΣΚΟΝΤΖΟΥ Θεολόγου – Καθηγητού
Η Γ΄ Κυριακή των Νηστειών αποκαλείται και Κυριακή της Σταυροπροσκυνήσεως, διότι η Αγία μας Εκκλησία προβάλλει για προσκύνηση τον Τίμιο Σταυρό για τον αγιασμό ημών των πιστών και την ενδυνάμωσή μας στον προσωπικό μας αγώνα αυτή την ιερή περίοδο.
Βρισκόμαστε περίπου στα μισά της Αγίας και Μεγάλης Τεσσαρακοστής κατά την οποία κάνουμε, στο μέτρο των δυνατοτήτων μας, τον προσωπικό μας αγώνα, κατά των παθών μας και των αμαρτωλών έξεών μας. Αγωνιζόμαστε να καθαρίσουμε τους εαυτούς μας από τις επικίνδυνες και καταστροφικές μολύνσεις των ψυχών μας, που προκαλεί η αμαρτία, μας φθείρει και μας οδηγεί στο θάνατο. Να απαλλαγούμε από τα αμαρτωλά πάθη, τα οποία σπέρνει και καλλιεργεί ο «ανθρωποκτόνος απ’ αρχής» (Ιωάν.8,44) διάβολος στις ψυχές μας, με σκοπό να μας καταστρέψει. Κι ακόμα, να αποκτήσουμε αρετές, ως τα νοητά σκαλοπάτια, τα οποία μας ανεβάζουν αξιολογικά και δι’ αυτών να ανακτούμε την εφθαρμένη από την αμαρτία αυθεντική μας φύση.
Βεβαίως ο αγώνα μας αυτός εκνευρίζει το Σατανά και πασχίζει, με κάθε τρόπο, να τον ματαιώσει, να μας αποσπάσει από αυτόν, ή έστω να τον χαλαρώσουμε. Δεν μπορεί να υποφέρει την προσευχή μας, τη νηστεία μας, την αποκοπή των παθών μας, την απόκτηση αρετών, την συμμετοχή μας στη μυστηριακή και λατρευτική ζωή της Εκκλησίας μας.
Είναι γεγονός ότι, σε πολλούς από εμάς τους πιστούς, ήδη άρχισε να μας καταλαμβάνει κάποια (μικρή ή μεγάλη) κόπωση, κάτι που ο μισάνθρωπος διάβολος το εκμεταλλεύεται. Καραδοκεί να μας πείσει να παρατήσουμε ή τουλάχιστον να χαλαρώσουμε τον αγώνα μας. Τον βασανίζει αφόρητα η απόφασή μας να αλλάξουμε πορεία στη ζωή μας, να προσαρμόσουμε τη ζωή μας στη ζωή του Χριστού, να ενωθούμε μαζί Του και να σωθούμε. Γι’ αυτό και εγείρει στην ψυχή μας τεράστιο πόλεμο και στήνει παγίδες για να εγκαταλείψουμε τον αγώνα μας. Φωνάζει μέσα μας μυστικά, αλλά έντονα, να σταματήσουμε τη νηστεία, την εγρήγορση, την μακρόσυρτη προσευχή, τον τακτικό εκκλησιασμό, την υπερβολική ανάγνωση ψυχωφελών βιβλίων, την συχνή Θεία Κοινωνία. Μας ψιθυρίζει το ψέμα, ότι δήθεν μπορεί να κλονιστεί η υγεία μας. Ότι δήθεν ο Θεός δεν ζητά υπερβολικά πράγματα από εμάς. Ότι έχουμε κατορθώσει αρκετά και δεν χρειάζεται να συνεχίσουμε. Αυτούς και άλλους πολλούς δόλιους λογισμούς μας υποβάλλει!
Σε αυτή τη πρόκληση χρειαζόμαστε ένα ισχυρό στήριγμα. Ένα αποτελεσματικό όπλο για να καταπολεμήσουμε και να κατατροπώσουμε τον υποβολέα μας. Αυτό μας το προσφέρει η Αγία μας Εκκλησία, είναι ο Σταυρός του Κυρίου μας! Αυτός μπορεί να μας στηρίξει και να μας ενδυναμώσει. Να διώξει μακριά μας τον υποβολέα του κακού και του ολέθρου, διότι η δύναμή του είναι τεράστια, αφού, «φρίττει γαρ και τρέμει, μη βλέπων καθοράν αυτού την δύναμιν, ότι νεκρούς ανιστά και θάνατον κατήργησε», όπως ψάλλει η Εκκλησία μας.
Τι είναι ο Τίμιος Σταυρός για την Εκκλησία μας; Μας το εξηγεί το θαυμάσιο τροπάριο των αίνων της ημέρας: «Ἐκκλησίας ἑδραίωμα, βασιλέων κραταίωμα μοναζόντων καύχημα καὶ διάσωσμα, σὺ εἶ Σταυρὲ πανσεβάσμιε, διὸ προσκυνοῦντές σε, καὶ καρδίας καὶ ψυχάς, φωτιζόμεθα σήμερον, θείᾳ χάριτι, τοῦ ἐν σοὶ προσπαγέντος, καὶ τὸ κράτος, τοῦ δολίου καθελόντος καὶ τὴν ἀρὰν ἀφανίσαντος». Ο άγιος Κύριλλος Ιεροσολύμων έγραψε τα εξής σημαντικά για την δύναμη του Τιμίου και Ζωοποιού: «Το σημείο του Σταυρού είναι μεγάλη
ασφάλεια. Δεν απαιτεί καμιά δαπάνη και για τούτο είναι προσιτό και στους φτωχούς. Δεν είναι κόπος ούτε για τους αρρώστους, επειδή η Χάρη είναι από το Θεό και είναι σημάδι των πιστών και φόβος για τους δαίμονες. Διότι πάνω στο Σταυρό, κατανίκησε τους δαίμονες, τους διαπόμπευσε, ολοφάνερα τους κατεξευτέλισε. Όταν, λοιπόν, δουν το Σταυρό, έρχεται στο νου τους ο Εσταυρωμένος. Φοβούνται Αυτόν, που σύντριψε τις κεφαλές του νοητού δράκοντα».
Από πού αντλεί την ακατανίκητη δύναμή του; Από τον Λυτρωτή μας Χριστό, από την σταυρική Του θυσία, η οποία συντελέστηκε επάνω σ’ αυτόν και έχυσε το πανάγιο Αίμα Του για χάρη της δικής μας απολυτρώσεως. Αυτό το τίμιο Αίμα του δίνει τη δύναμη να συντρίβει το κακό. Ο άγιος Γερμανός, Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως, εγκωμιάζοντας τον Τίμιο Σταυρό, ονομάζοντάς τον «βασιλική κλίνη». Κλίνη, πάνω στην οποία αναπαύθηκε ο Υιός και Λόγος του Θεού, ο Κύριός μας Ιησούς Χριστός, κατά τη φρικτή θυσία του Γολγοθά. Η δύναμη του Σταυρού έγκειται στην ακένωτη αγάπη του Θεού, η οποία διοχετεύεται πλέον στην ανθρωπότητα και σε ολόκληρη τη δημιουργία μέσω του Σταυρού.
Οι άγιοι Πατέρες κάνουν λόγο για δύο ξύλα στη ιστορία της σωτηρίας μας. Το ένα είναι το ξύλο «τοῦ εἰδέναι γνωστὸν καλοῦ καὶ πονηροῦ» (Γέν.2,9), το μυστηριώδες, αλλά και μοιραίο εκείνο δένδρο στον κήπο της Εδέμ, του οποίου οι πρωτόπλαστοι έφαγαν τον απαγορευμένο καρπό και εξέπεσαν της αρχέγονης μακαριότητας, αποκόπηκαν από την κοινωνία του Θεού, υπήχθησαν στην αιχμαλωσία του Σατανά και έγιναν υποκείμενοι της φθοράς και του θανάτου. Το έτερο ξύλο είναι ο Τίμιος Σταυρός, δια του οποίου αίρεται η κατάρα της πτώσεως και συντελείται η σωτηρία μας. Το θαυμάσιο τροπάριο του κοντακίου της ημέρας είναι χαρακτηριστικό: «Ἐν Παραδείσῳ με τὸ πρίν, ξύλῳ ἐγύμνωσεν, ἐπὶ τῇ γεύσει ὁ ἐχθρός, εἰσφέρων νέκρωσιν, τοῦ Σταυροῦ δὲ τὸ ξύλον, τῆς ζωῆς τὸ ἔνδυμα, ἀνθρώποις φέρον ἐπάγη ἐπὶ τῆς γῆς, καὶ Κόσμος ὅλος ἐπλήσθη πάσης χαρᾶς, ὃν ὁρῶντες προσκυνούμενον, Θεῷ ἐν πίστει λαοὶ συμφώνως ἀνακράξωμεν, Πλήρης δόξης ὁ οἶκος αὐτοῦ».
Ο σταυρός, πριν το απολυτρωτικό σταυρικό Πάθος του Κυρίου μας Ιησού Χριστού, ήταν όργανο θανατώσεως των κακούργων, αίσχιστο όργανο του θανάτου. Ο απόστολος Παύλος αναφέρει ότι, μέχρι τότε, ήταν «ἐπικατάρατος πᾶς ὁ κρεμάμενος ἐπὶ ξύλου» (Γαλ.3,13), διότι «πᾶσα παράβασις καὶ παρακοή», λάμβανε «ἔνδικον μισθαποδοσίαν» (Εβρ.6,23). Αλλά μετά από αυτό, μετεβλήθη σε πηγή αγιασμού, απολύτρωσης και ακένωτης δύναμης για τους πιστούς. Εμείς οι άνθρωποι, από κακία και φθόνο, καθηλώσαμε τον Λυτρωτή μας στο ξύλο του θανάτου και Εκείνος, αντί για εκδίκηση, για την θεοκτονία μας, μας προσέφερε ακένωτη αγάπη και μετέβαλε το ξύλο του θανάτου, τον σταυρό, σε σύμβολο αθανασίας. Ο Χριστός πήρε επάνω Του τη δική μας κατάρα και την εξαφάνισε επάνω στο Σταυρό, «Χριστὸς ἡμᾶς ἐξηγόρασεν ἐκ τῆς κατάρας τοῦ νόμου γενόμενος ὑπὲρ ἡμῶν κατάρα» (Γαλ.3,13), όπως τονίζει ο απόστολος των Εθνών και για τούτο ομολογεί πως «μοὶ δὲ μὴ γένοιτο καυχᾶσθαι εἰ μὴ ἐν τῷ σταυρῷ τοῦ Κυρίου ἡμῶν ᾿Ιησοῦ Χριστοῦ, δι’ οὗ ἐμοὶ κόσμος ἐσταύρωται κἀγὼ τῷ κόσμῳ» (Γαλ.6,4). Το πρώην φονικό όργανο δεν είναι πλέον φρικτό και αποκρουστικό, αλλά καύχηση για κάθε πιστό!
Πως μας αγιάζει και μας προφυλάσσει ο Τίμιος Σταυρός: Ο ιερός Χρυσόστομος μας εξηγεί: «Σχημάτισε στο μέτωπό σου το σημείο του Σταυρού και τότε δεν θα μπορέσει να σε βλάψει, σε τίποτε ο Διάβολος. Με την δύναμη του Σταυρού, έπαψαν πλέον οι δαίμονες να είναι φοβεροί και έγιναν ευκολοκαταφρόνητοι και δι’ αυτού, κατανικήθηκε και εξαφανίστηκε ο θάνατος και ταυτόχρονα έπαψε ο θάνατος να είναι θάνατος, αλλά ύπνος. O Σταυρός είναι το τρόπαιο νίκης
εναντίον των δαιμόνων, είναι η μάχαιρα κατά της αμαρτίας, το ξίφος με το οποίο ο Xριστός κέντησε το φίδι. O Σταυρός που είναι το θέλημα του Πατέρα, η δόξα
του Mονογενούς, το αγαλλίαμα του Πνεύματος, το κόσμημα των αγγέλων, η ασφάλεια της Eκκλησίας, το καύχημα του Παύλου, το τείχος των Αγίων, το φως όλης της οικουμένης». «Χριστιανός χωρίς το σημείο του Σταυρού, μοιάζει με στρατιώτη χωρίς όπλο», μας βεβαιώνει ο άγιος Θεοφάνης ο Έγκλειστος!
Στη Θεία Λειτουργία της ημέρας αναγιγνώσκεται στις εκκλησίες η ευαγγελική περικοπή, περί του προσωπικού μας σταυρού: Ο Κύριος «προσκαλεσάμενος τὸν ὄχλον σὺν τοῖς μαθηταῖς αὐτοῦ εἶπεν αὐτοῖς· ὅστις θέλει ὀπίσω μου ἀκολουθεῖν, ἀπαρνησάσθω ἑαυτὸν καὶ ἀράτω τὸν σταυρὸν αὐτοῦ, καὶ ἀκολουθείτω μοι. ὃς γὰρ ἂν θέλῃ τὴν ψυχὴν αὐτοῦ σῶσαι, ἀπολέσει αὐτήν· ὃς δ᾿ ἂν ἀπολέσῃ τὴν ἑαυτοῦ ψυχὴν ἕνεκεν ἐμοῦ καὶ τοῦ εὐαγγελίου, οὗτος σώσει αὐτήν. τί γὰρ ὠφελήσει ἄνθρωπον ἐὰν κερδήσῃ τὸν κόσμον ὅλον, καὶ ζημιωθῇ τὴν ψυχὴν αὐτοῦ; ἢ τί δώσει ἄνθρωπος ἀντάλλαγμα τῆς ψυχῆς αὐτοῦ;» (Μαρκ.8,34-37).
Πρόκειται για μια από τις πλέον σωτήριες προτροπές και προειδοποιήσεις του Χριστού μας. Ο κάθε άνθρωπος καλείται, με απόλυτη ελευθερία να αναλάβει και να σηκώσει τον προσωπικό του σταυρό, δηλαδή, να αρνηθεί τον κακό πτωτικό και αμαρτωλό εαυτό του, τον χειρότερο εχθρό μας κατά τους αγίους Πατέρες, την πρότερη αμαρτωλή ζωή του. Αυτός είναι ο νοητός σταυρός κάθε χριστιανού, ο οποίος οφείλει να τον σηκώσει στις πλάτες του και να μην τον εναποθέσει πια αν θέλει να τύχει της σωτηρίας. Μπορεί να φαίνεται βαρύς, αλλά η χάρις του Θεού τον κάνει ελαφρύ, «χρηστό».
Και όχι μόνο αυτό, αλλά πρέπει να προχωρήσει και στην προσωπική του πνευματική νέκρωση του παλαιού ανθρώπου. Όποιος θέλει να ανακτήσει την χαμένη όντως ζωή του, πρέπει να θανατώσει την παλιά του ζωή, την πτωτική, να σκοτώσει τον παλαιό άνθρωπο, τον υποδουλωμένο στο Σατανά και την αμαρτία, (Ρωμ.6,17). Να απεκδυθούμε, τονίζει ο απόστολος Παύλος, «τόν παλαιόν ἄνθρωπον σύν ταῖς πράξεσιν αὐτοῦ, καί ἐνδυσάμενοι τόν νέον τόν ἀνακαινούμενον εἰς ἐπίγνωσιν κατ’ εἰκόνα τοῦ κτίσαντος αὐτόν» (Κολ.3,9-10). Ο παλαιός άνθρωπος οφείλει να συσταυρωθεί με το Χριστό «ἵνα καταργηθῇ τὸ σῶμα τῆς ἁμαρτίας, τοῦ μηκέτι δουλεύειν ἡμᾶς τῇ ἁμαρτίᾳ» (Ρωμ.6,6). Η απώλεια της πρότερης ζωής μας θα σημάνει την αναγέννησή μας εν Χριστώ, «οὕτω καὶ ὑμεῖς λογίζεσθε ἑαυτοὺς νεκροὺς μὲν εἶναι τῇ ἁμαρτίᾳ, ζῶντας δὲ τῷ Θεῷ ἐν Χριστῷ ᾿Ιησοῦ τῷ Κυρίῳ ἡμῶν» (Ρωμ.6,11). Να φανερωθεί στην ψυχή μας ο Χριστός, ώστε, «ὅταν ὁ Χριστὸς φανερωθῇ, ἡ ζωὴ ἡμῶν, τότε καὶ ὑμεῖς σὺν αὐτῷ φανερωθήσεσθε ἐν δόξῃ. Νεκρώσατε οὖν τὰ μέλη ὑμῶν τὰ ἐπὶ τῆς γῆς, πορνείαν, ἀκαθαρσίαν, πάθος, ἐπιθυμίαν κακήν, καὶ τὴν πλεονεξίαν, ἥτις ἐστὶν εἰδωλολατρία» (Κολ.3,4-5). Να απελευθερωθούμε από την φοβερή δουλεία της αμαρτίας και να «δουλωθούμε» στην δικαιοσύνη (Ρωμ.6,18).
Η αληθινή ζωή δεν είναι η ενστικτώδης επιβίωσή μας, αλλά η ένωσή μας με το πρόσωπο του Χριστού, ο Οποίος διακήρυξε: «Εγώ ειμί η οδός καί η αλήθεια καί η ζωή» (Ιωάν.14,6). Κάθε άρνηση ένωσης με Αυτόν, σημαίνει απαραίτητα νέκρωση. Η βιολογική επιβίωση δε σημαίνει ζωή, αλλά διαιώνιση της πτωτικής κακοδαιμονίας.
Τέλος, επισημαίνει ο Κύριος το γεγονός της ανυπολόγιστης αξίας της ψυχής, η οποία αξίζει περισσότερο και από όλα τα πλούτη του κόσμου! Είναι ανώφελο και ανόητο έστω και να κερδίσει κάποιος όλο τον κόσμο και χάσει την ψυχή του. Κανένας σώφρων άνθρωπος δεν μπορεί να ανταλλάξει με τίποτε την ψυχή του.
Ο Χριστός μας καλεί, με την ανάγνωση του Ευαγγελίου της Κυριακής της ημέρας, να αναλάβουμε τον προσωπικό μας σταυρό και να Τον ακολουθήσουμε. Ο δικός μας
σταυρός είναι η προσωπική μας υποχρέωση, ο αγώνας μας, να αποβάλλουμε από μέσα μας το κακό και την αμαρτία. Να κόψουμε τα πάθη μας. Να πολεμήσουμε το κακό όπου και αν βρίσκεται. Να εναντιωθούμε στο διάβολο, ο οποίος βρίσκεται δίπλα μας και προσπαθεί να μας παρασύρει στην αμαρτία, για να μας καταστρέψει. Να αποκολληθούμε από το βούρκο των αμαρτωλών έξεων και να στολιστούμε με αρετές. Να τρανώσουμε την πίστη μας στο Χριστό και να αποβάλλουμε από μέσα μας τα ολέθρια σπέρματα και ζιζάνια της απιστίας, τα οποία μας σπέρνει ο σατανάς. Να ζήσουμε βίο ενάρετο, προσαρμόζοντας τη ζωή μας στο μεγάλο πρότυπο, το Χριστό μας. Να στρέψουμε το βλέμμα μας στο εκθαμβωτικό φως του Σταυρού προκειμένου να διαλύσουμε το σκοτεινό έρεβος των αμαρτιών της ψυχής μας. Δεν έχουμε πολλές επιλογές, ή αποδεχόμαστε τη λυτρωτική δύναμη του Σταυρού του Χριστού και σωζόμαστε, ή παραμένουμε δούλοι της αμαρτίας και φορείς του κακού και χανόμαστε. Η κλήση προς τη λύτρωση είναι πάντα ανοιχτή, φτάνει να πάρουμε τη μεγάλη απόφαση και να την αποδεχτούμε. Ο Κύριος μας περιμένει.
Καλούμαστε αυτή την ιερή ημέρα να προσέλθουμε στους Ιερούς Ναούς και να προσκυνήσουμε τον Τίμιο Σταυρό, για να πάρουμε δύναμη και κουράγιο, να συνεχίσουμε μέχρι το τέλος τον πνευματικό μας αγώνα αυτή την ιερή περίοδο. Το υπέρτατο όπλο κατά του διαβόλου θα μας βοηθήσει να τον τρέψουμε σε άτακτη φυγή. Να του ματαιώσουμε τα δόλια σχέδια, να μας αποσπάσει από το Θεό, να μας πάρει με το μέρος του, οδηγώντας μας στον όλεθρο και την καταστροφή.
Τέλος, να εντρυφήσουμε στην υπέροχη ασματική ακολουθία της ημέρας, για να βιώσουμε το άμετρο μέτρο της θείας αγάπης, η οποία έφτασε ως την σταυρική θυσία του Λυτρωτή μας Χριστού, μη ζητώντας «λογικές» εξηγήσεις, καθότι, το μυστήριο της απολύτρωσής μας είναι υπέρλογο, ακολουθώντας τον ιερό υμνογράφο του όρθρου (β΄ κάθισμα): «Τὸ ἀκατάληπτον τὸ τῆς Σταυρώσεως, καὶ ἀνερμήνευτον τὸ τῆς Ἐγέρσεως, θεολογοῦμεν οἱ πιστοί, ἀπόῤῥητον Μυστήριον΄ σήμερον γὰρ θάνατος, καὶ ὁ ᾅδης ἐσκύλευται, γένος δὲ ἀνθρώπινον ἀφθαρσίαν ἐνδέδυται, διὸ καὶ εὐχαρίστως κραυγάζομεν. Δόξα Χριστὲ τῇ Ἀναστάσει σου»!
